Demokrat Parti ve Kayseri

Altı bin yıllık tarihi bulunan Kayseri,  birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Selçuklular döneminden başlamak üzere, Beylikler, Osmanlı ve nihayet Cumhuriyet döneminde de Kayseri, zeki ve çalışkan insanları ile gözde şehirlerden biri olmuştur.

      Milli Mücadele yıllarında Atatürk ve silah arkadaşlarına maddi ve manevi her türlü desteği veren Kayseri, modern manada gelişme ve kalkınmasını da Cumhuriyetle birlikte başlatmıştır. Tıpkı Anadolu gibi... Cumhuriyetin  ilk yıllarında Atatürk’ün sevgisi ve ilgisine mazhar olan Kayseri’de kurulan Tayyare Fabrikası  ile Sümer Bez Fabrikası bir süre sonra özel sektörün peş peşe büyük işletmeler kurmasına vesile olacaktır. Atatürk’ün aramızdan ayrılmasından sonra İsmet Paşa döneminde ise ülkenin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar ve 2. Dünya Savaşının neden olduğu olumsuzluklar Kayseri’nin  Atatürk’le başlayan kalkınmasını adeta durdurmuştur.

      Kayseri, demokratik ve sınai manada kalkınma hamlesini 14 Mayıs 1950’den itibaren yeniden başlatmıştır.

      Türkiye’nin çok partili döneme geçtiği 1946 yılından itibaren Kayserililer,  Demokrat Parti’yi kuran Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü, Refik Koraltan ve arkadaşlarına yoğun destek verdiler. Partinin kuruluşu ile birlikte Kayseri’de teşkilatlanması da kısa sürede gerçekleşti. DP’nin kurucularından Refik Koraltan 20 Haziran 1946 tarihinde Kayseri’ye gelerek bazı isimlerle görüşme yaptı. Koraltan’ın Celal Bayar’a verdiği rapor üzerine 23 Haziran 1946 tarihinde DP Kayseri Müteşebbis Heyeti teşekkül etti. Bu heyet daha sonra arasından Ali Rıza Kılıçkale’yi ilk il başkanı olarak görevlendirdi. Kayseri’nin efsane Belediye Başkanı Osman Kavuncu da çıkarttığı “Doğruyol Gazetesi” ile hem CHP’nin uygulamalarını eleştiriyor, hem de yeni kurulan DP’nin Merkez İlçe Başkanlığı  görevini yürütüyordu. Kavuncu’nun “Doğruyol Gazetesi” DP’nin adeta resmi yayın organı idi.

      14 Mayıs 1950 hem Türk Siyasi Tarihi, hem de Kayseri Tarihi açısından anlamlı ve önemli bir gündür. Çok partili demokrasiye geçişimizin ve halkın hür iradesinin iktidara yansımasının yıldönümüdür. CHP iktidarı döneminde “açık oy, gizli tasnif”le yapılan seçimler, bu dönemle birlikte “gizli oy, açık tasnif”le katılımcı demokrasinin gereği olarak uygulamaya konulmuştur.

      14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan seçimlerde Kayseri’den Suat Hayri Ürgüplü, İsmail Berkok, Emin Develioğlu, Ali Rıza Kılıçkale, İbrahim Kirazoğlu, Mehmet Özdemir, Yusuf Ziya Turgut, Fikri Apaydın ve Kamil Gündeş milletvekili olarak TBMM’ye girdiler.

      Bu tarihten sonra Kayseri’nin yüzü güldü. “Yeter Söz Milletindir” diyerek iktidara gelen Demokrat Parti Türkiye’yi ve Kayseri’yi, hem belediye hizmetleri hem de hükümet çalışmaları ile imar etmeye başladı. Kayseri şehir merkezinde 1950’de  65 bin 448 olan nüfus, 1960’ta 102 bin 596’ya ulaştı. 1950 yılında 403 bin 861 olan il nüfusunun  % 25.25’i şehir merkezinde % 74.75’i  ise  kırsal alanda yaşarken 1960’da il nüfusu 480 bin 387’ye ulaştı. Şehirdeki nüfus oranı % 35.59’a, kırsal alandaki oran ise % 66.42’e düştü. Bu da gösteriyor ki DP iktidarı ile birlikte şehir merkezinde müthiş bir imar hareketi ve şehircilik hamlesi başlatıldı. Keza aynı şekilde Adalet Partisi’nin iktidarda bulunduğu 1965-1971 yılları ile 1975-1980 arasındaki üç yıllık sürede Süleyman Demirel’in başbakanlığı döneminde Kayseri, yıllardır çözüm bekleyen yatırımlarının önemli bir bölümünün temelini atmış, bir kısmını ise hizmete sunmuştur.

             SANAYİ

      Demokrat Partinin iktidara gelmesi ve müteşebbisin önünü açması ile birlikte bir yandan devlet, diğer yandan da özel sektör yatırımları Kayseri’de boy göstermeye başlamıştır.

       Kayseri’de sanayiin temelini oluşturan Tayyare ve Sümer Bez Fabrikalarından sonra DP iktidarı ile birlikte büyük oranda faaliyet gösteren Birlik Mensucat Fabrikası 1954, Şeker Fabrikası ve Sarıyıldız Un Fabrikası 1955, Orta Anadolu Mensucat Fabrikası ise 1956 yılında işletmeye girmiştir.

      1950-60 yılları arasında döküm tekniğinin hayli geliştiği Kayseri’de  basınçlı tencere üreten dökümhaneler çoğalmıştır. Demokrat Partinin iktidarda bulunduğu on yıllık süre zarfında Kayseri’de faaliyet gösteren 42 işletmeden üçü kamuya aittir. Bunlar: Tayyare Fabrikası, Sümer Bez Fabrikası ve Menderes’in temelini atıp kurdelesini kestiği Şeker Fabrikasıdır.

Özel sektöre ait 39 fabrikadan 15’i gıda, 14’ü dokuma, 7’si metal eşya ve makine, 2’si matbaacılık, biri de kauçuk üretimi konusunda faaliyet gösteriyordu. Bu fabrikaların yapılmasında DP iktidarı müteşebbislere kredi dahil her konuda yardımcı olmuştur.

      Bugün Türkiye’nin en gelişmiş Organize Sanayi Bölgelerinden biri olan Kayseri 1.OSB Adalet Partisi’nin, yani Demirel’in iktidarı döneminde 8 milyon M2’lik bir alana kurulmuştur. Bugün sayıları 600’e yaklaşan fabrikaların kuruluşunun yolu Demirel hükümetleri döneminde açılmıştır.

      Aynı şekilde  bugün altyapı çalışmaları tamamlanma

aşamasına gelen İncesu Organize Sanayi Bölgesi de DYP iktidarı döneminde Tansu Çiller’in başbakanlığında onay almış ve kurulmuştur.

      Özetle Kayseri’de sanayileşme hamlesi Demokrat Parti, Adalet Partisi ve Doğru Yol Partisinin iktidarı döneminde çok büyük gelişmeler kat etmiştir.

      TARIM

      Demokrat Parti iktidarında köylünün, çiftçinin yüzü

gülmüştür. Özellikle Kayseri Şeker Fabrikasının 1955 yılında üretime geçmesi ile birlikte pancar ekim alanları artmış,  fabrika  köylüyü pancar ekmeye teşvik etmek için kredi vermiştir.

            1967 yılında Demirel Hükümeti döneminde Yeşilhisar Akköy, 1968’de de Bünyan Sarımsaklı Barajları hizmete sokularak sulu tarıma geçilmesinde büyük katkı sağlamıştır. Yine bu süreçte yüzlerce km.lik su kanalları yapılarak çiftçinin üretimi kat kat artırılmıştır.

      Kayseri’nin aradan geçen yaklaşık 30 yıllık zamana

rağmen hala tamamlanamayan Develi Projesinin birinci merhalesini oluşturan  Akköy ve Ağcaşar Barajları, Demirel hükümetleri döneminde  ya tamamlanmış, ya da büyük mesafe kat etmiştir. Aradan geçen 25 yıla rağmen Develi 2.Merhale Projesi bitirilememiştir.  Haklı olarak “Barajlar Kralı” unvanını alan Süleyman Demirel il genelinde çok sayıda sulama göletinin yapımının yanı sıra geçtiğimiz yıl tamamlanan Bahçelik Barajı ile halen inşaatı devam eden Sarıoğlan Barajı konusunda da başbakan ve Cumhurbaşkanı olarak büyük destek sağlamıştır. Aynı şekilde Yamula Barajının başlamasında  Çiller Hükümetlerinin katkısı  mevcuttur. DP-AP ve DYP iktidarları döneminde köylüye yapılan yardım ve yatırımlarla tarımda üretim % 40’ın üzerinde artırılmıştır.

      DP’nin iktidara geldiği 1950 yılında Kayseri’de traktör sayısı yalnızca 44 idi. Bu beş yıllık sürede yani 1955 yılında 449’a çıkartılmıştır. Yani DP’nin iktidarda olduğu ilk beş yılda traktör sayısı yüzde binden fazla artış göstermiştir. Bu da tarımda modernizasyonun DP, AP ve DYP iktidarı ile gerçekleştirildiğinin küçük bir göstergesidir. Bugün ise il genelindeki traktör sayısı 12 binin üzerindedir. Sadece traktör değil, diğer tarım makineleri konusunda da Türkiye’nin kalkınmasına sevdalı bu misyonun partilerinin iktidarı döneminde çiftçiye çok büyük destek verilmiştir.

      HAYVANCILIK

      Tarım sektörünün makineleşmesi ve sulu tarıma geçilmesi ile birlikte tarımsal üretimde yaşanan artış, hayvancılığında gelişmesine büyük katkı vermiştir. DP iktidarı döneminde açılan Şeker Fabrikası ile AP Hükümetlerinin 1965-1971 yıllarında hizmete sunduğu yem fabrikaları hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır.

      Hayvancılığın 1950’den önce ilin toplam tarımsal

üretimindeki payı % 15’lerde iken 1950-60 arasında bu rakam % 40’a çıkartılmış, AP’nin iktidarda bulunduğu 1965-70 yıllarında ise % 45’e ulaşmıştır.

      Hayvan sayısı itibariyle Türkiye’nin gelişmesine

paralel olarak kırsal alana her türlü destek sağlanmıştır. Hayvan sayısı konusunda bir örnek verecek olursak 1950’de 158 bin olan kıl keçisi sayısı 1960’da 208 bine ulaşırken daha sonraki yıllarda hayvancılığa gerekli ilgi gösterilmemesi nedeniyle bu oran düşmüştür. Özellikle pastırma ve sucuk imalatı ile süt ve süt ürünleri üretimi ise AP ve DYP Hükümetleri döneminde sağlanan destek ve açılan çok sayıdaki küçük işletme ile 1950 öncesine oranla % 300 artış

kaydetmiştir.

       TURİZM

     Türkiye’nin dışa açılımı ve tanıtımı DP iktidarı ile başlamış, özellikle Demirel hükümetleri döneminde ise turizm değerlerimiz ciddi organizasyonlarla tanıtılmıştır. Bugün durum itibariyle özelleştirilmesi gereken ancak yıllardır özelleştirilemeyen Erciyes’teki tesislerin önemli bir

bölümü AP iktidar? döneminde hizmete sunulmuştur.

       Kayseri’nin önemli turizm değerlerinden biri olan

Aladağlar, Çiller Hükümeti döneminde “milli park” ilan

edilmiştir. Sultan Sazlığı Tabiatı Koruma Alanı yine aynı dönemde “1.Derecede Doğal Sit Alanı” olarak ilan edilmiştir.

      ULAŞIM VE HABERLEŞME

     Tarihi İpek Yolu üzerinde kurulan ve binlerce yıl önce dünyanın önemli ticaret merkezlerinden biri olan Kayseri’de ulaşımın yeri ayrıdır. Osmanlı döneminden başlayarak Cumhuriyetin ilk yıllarında demiryolu ağı ile bağlanan Kayseri özellikle DP iktidarı ile birlikte karayolu konusunda da  adeta çağ atlamıştır.

İlde yaklaşık 5 bin Km olan karayolu ağının % 70’lik kısmı DP, AP ve DYP Hükümetleri döneminde açılmıştır. Demokrat Parti iktidarı döneminde demiryollarının özellikle yük taşıma konusu iyileştirilmiştir.1950 öncesinde  ortalama 20 bin tonu dahi bulmayan  demiryolu yük taşımacılığı 1954 yılında  giden 60 bin ton gelen ise 125 bin tonu bulmuştur. Gelen her yük sanayi ve ticaretin gelişmesine katkı sağlamıştır.

     Şehir içerisindeki çevreyolu 1957 yılında tamamlanarak hizmete sokulmuştur.

       Türk Hava Yolları, Kayseri İstasyon Müdürlüğü 1957 yılında kurularak hizmete girmiştir.

      Kayseri’nin bugün en büyük sorunlarından biri havaalanının yetersizliğidir. Mevcut Kayseri Havaalanı Çiller Hükümeti döneminde 1995 yılında 22336 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan kararla uluslar arası statüye taşınmıştır. Bu statü gereğince bugün yurtdışından charter seferleri düzenlenebilmekte, binlerce gurbetçimiz çilesiz yurduna gelip gitmektedir.

      Türkiye’nin dört bir baştan telefon direkleri ile donatılması noktasında özellikle AP iktidarları döneminde önemli başarılar sağlanmıştır.  İlk otomatik telefon santrali 500’lük olarak 1953 yılında kurulmuştur. 1977 yılında Demirel Hükümeti döneminde Kayseri’de  yaklaşık 8 bine ulaştırılan abone sayısı daha sonraki hükümetler döneminde artırılmıştır.

      Elektrik hizmetleri özellikle şehir merkezi ve çevresinde Demokrat Parti döneminde yoğunlaşırken, kırsal alanda ise 1965-70 yılları ve 1975-80 sonrasında köylerin % 80’ine yayılmış, 1983 itibarıyla Kayseri’de elektriksiz köy kalmamıştır.

              SAĞLIK

            Dünyanın ilk Tıp Fakültesine sahip olan Kayseri’de sadece Kayseri Devlet Hastanesi 1943 yılında yapılmasına rağmen, hekim ve teçhizat yönünden donanımı 1950 DP iktidarından sonradır. Göğüs Hastalıkları Hastanesi 1950, Verem Dispanseri 1953, Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanseri 1958, Ana Çocuk Sağlığı Merkezi 1958, SSK Hastanesi Develi Devlet Hastanesi ile İncesu, Yeşilhisar, Yahyalı, Tomarza, Bünyan, Pınarbaşı, Sarız, Felahiye Merkezleri ile Develi Verem Savaş Dispanseri Ana Çocuk Sağlığı Şubesi 1950-1972 yılları arasında yani ağırlıklı olarak 15 yılı DP ve AP iktidarlarının hüküm sürdüğü yıllarda gelen sağlık hizmetleri arasındadır. Aynı sürede ildeki yatak sayısı bin 330 iken özel sektöre ait 105 yataklı dört hastane mevcuttu.

Bunların tamamı DP misyonunun  vatandaşa en iyi sağlık hizmeti anlayışının sonucudur.

                             EĞİTİM

          Cumhuriyet 8 yaşında iken ilde okur-yazar oranı % 12.8 idi,1954 yılında DP’nin ilk iktidarı sonucunda bu oran % 70’e yaklaşmıştır. Aynı yılda 106 okulda 667 öğretmen 38 bin öğrenciye eğitim vermektedir. Kayseri İmam Hatip Okulu ilk kez DP iktidarı döneminde 1951 yılında eğitim-öğretime açılmıştır. DP iktidarında açılan ilkokul, ortaokul ve genel liselerin yanı sıra  teknik eğitime özel önem  verilmiş, 1955’te var olan bir genel, 2 erkek teknik öğretim okulu bir kız teknik öğretim okulu bir ticaret lisesi bu misyonun ürünüdür. DP ve AP iktidarları döneminde okulsuz köy olmaması öncelikli hedef olarak alınmış, bu yönde çalışma yapılmıştır.

      Erciyes Üniversitesi halen 30’a varan fakülte, yüksek okul, enstitü ve araştırma merkezi, 28 bin öğrencisi, 2 binin üzerinde öğretim elamanı İle Türkiye’nin hızla büyüyen üniversitelerinden biridir.

      Erciyes Üniversitesinin nüvesi  AP’nin iktidarda bulunduğu 1969 yılında Demirel’in talimatı ile Hacettepe  Üniversitesine bağlı Gehver Nesibe Tıp Fakültesinin Kayseri’de kurulması ile atılmıştır. Yine Demirel Hükümeti döneminde aynı üniversiteye bağlı olarak  Kayseri’ye bir İşletme Fakültesi’nin daha kurulmasını sağlanmıştır. Bu iki fakülteye ilave olarak Kayseri Yüksek İslam Enstitüsü’nün de katılması ile devrin Kayseri Milletvekillerinin verdiği önerge çerçevesinde 1978’de Kayseri Üniversitesi kuruldu. Bu üniversitenin adı daha sonra Erciyes Üniversitesine dönüştürüldü. Erciyes Üniversitesinin arsası Adalet Partili Belediye Başkanı Mehmet Çalık döneminde ücretsiz olarak üniversiteye tahsis edilmiştir.

      Erciyes Üniversitesi bir dünya üniversitesi olma yolunda özellikle 1992’den sonra çok büyük gelişmeler kat etmiş, Kayserili hayırseverler 60 milyon doların üzerinde yardımla üniversite kampusu içerisinde onlarca bina ve tesis yaptırmıştır. Bu hizmetler devrin rektörlerinin girişimi ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in himayesinde gerçekleşmiştir.

     AÇILAN DİĞER ÜNİTELER

      Türkiye Yardımseverler Şubesi (1952), Sümer Tıbbi Müstahsarat Laboratuarı (1952), Kayseri Tabib Odası (1953), Sümerbank ve Emlak Kredi Ortaklığı (1953),  Tomarza’nın ilçe olması (1953),  Şekerbank ve Halkbank Kayseri Şubelerinin açılışı (1954),  Yahyalı’nın ilçe oluşu (1954), İşçi Kredi Bankasının açılışı (1954), Kayseri Türk Kültür Derneğinin Kuruluşu (1954),  İş ve İşçi Bulma Kurumu Kayseri Şubesi’nin açılışı (1954), Felahiye’nin ilçe oluşu (1957) Sarıoğlan’ın ilçe oluşu (1960)... Bunlar DP döneminde yapılan hizmetlerin sadece bir bölümüdür.

     AP’nin iktidarı döneminde ise Özel İdare Binasının yaptırılması (1965), Ticaret Borsasının kurulması (1965), Yüksek İslam Enstitüsünün açılışı (1965), Şehir Tiyatrosunun açılışı (1966), Kayseri Sanayi Odasının kuruluşu (1966), Kayserispor’un kuruluşu (1966), Çocuk Bakım Yurdunun açılışı (1967), Kayseri Anadolu Fuarının açılışı (1967), Merkez Bankası Kayseri Şubesi’nin Açılışı (1968), Kayseri Yem Sanayii’nin Kurulması (1968), Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Kayseri Şubesi’nin Kuruluşu (1968), Kızılay binasının açılışı (1968).