Kayseri’nin ilk gazetesi Erciyes’in 100. Yılı



Kayseri’de ilk Türk gazetesi olan Erciyes’in kuruluşunun 100. Yılına girdik. Erciyes gazetesi, 1910 yılının 29 Ağustos’unda yayın hayatına başlamış. Ali Rıza Önder, Kayseri Basın Tarihinde “O sırada Kayseri’de Ermenilerin yayınlamakta olduğu Hayg’ın karşısında Türk gazetesi kimliği ile yer almıştır.” diyor. Hayg için de verdiği tarih 1910’dur. Bu gazetenin elimizde herhangi bir nüshası bulunmadığı için 1910 yılının hangi ayında yayına başladığını bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey o tarihte Güros Develyan’ın kurduğu Majak (Mazaka) adlı bir matbaa vardır ve burada Hayg isimli bir gazete çıkmaktadır.
Erciyes gazetesi çıkmasını ise Kayseri, Muammer Bey gibi bir büyük valiye borçludur. Öyle ki baskı makinesi bile Meşrutiyetten evvel Kayseri Valilerinin kaldığı eski bir binanın bir bölümüne kurulur. Gazetenin sahibi ve mes’ul müdürü olarak efsane bir isim, Yunus Bekir Bey’i görüyoruz. Gazetenin başyazarlığını ise Ahmet Hilmi Kalaç yapacaktır. Gazetenin başlığında “Pazartesi günü neşrolunur, Türk gazetesidir.” İbaresinin yer alması ise o döneme ait bir hassasiyetin yansıması olsa gerektir.
Erciyes gazetesi 69 sayı devam ettikten sonra dergiye dönüştürülmüştür. Böylece Kayseri’de yayınlanan ilk Türk gazetesinin adı Erciyes olduğu gibi ilk derginin adı da Erciyes olur. Erciyes Dergisi de 33 sayı yayınlandıktan sonra kapanır. Erciyes gazetesi ile 1912 yılında yeniden yayınlanmaya başlar.
1914-1924 arası yayınlanan Kayseri gazetesi yayınlanırken 1919 yılında Erciyes gazetesini yine görmekteyiz. Karaman Kaymakamlığından azledilen ve hakkında soruşturma açılan Ahmet Hilmi Kalaç, Kayseri’ye gelir ve Milli Mücadeleye destek vermek amacıyla çıkarmıştır. O tarihlerde Milli Mücadele’ye destek vermek amacıyla çıkarılan Mazlum Rasim Can’ın çıkardığı “Adana’ya Doğru” isimli bir gazete daha vardır.
Ahmet Hilmi Kalaç, anılarında 1919 yılında çıkardığı Erciyes gazetesinin nüshalarını ve bir kısım özel evrakını hakkındaki soruşturmada ele geçer kaygısıyla kız kardeşinin yaktığını da haber verir. 1919’da yayınlanan Erciyes’in arşivi de böylece ortadan kalkmış olur. Ahmet Hilmi Kalaç, Osmanlı Meclisine seçilince Erciyes’in yayını da Temmuz ayında noktalanmış olur.
1921’de “Yeni Gün” ve “Sebilürreşat”,
1922’de “Cuma”,
1922-1923 arası “Anadolu’da Ortodoksluk Sadası”
1921-1923 arası “Misak-ı Milli”
1923-1925 arası “Misak”
1925-1952 arası “Kayseri”
1928’de “Ülker” Kayseri Basın Tarihinde ilk örnekler arasında yerlerini alırlar.
Erciyes Dergisine gelince 1911’de Erciyes Gazetesinin dergiye dönüştürülmüş biçimi olarak yayınlandığından bahsetmiştik. 33 sayı süren bu dergi kapandıktan sonra, 1938 yılında Kayseri Halkevi, Erciyes adıyla bir dergi çıkarmış ve dergi 85 sayı devam etmiş, 1950 yılının mart ayında kapanmıştır. O dönemde bu derginin Kayseri’nin folklorik yönü üzerinde ciddi araştırmalar yayınladığı görülmektedir. Kazım Yedekçioğlu, buradaki emeklerini ve gayretlerini açıkça görmek gerekir.
Erciyes, 1978 yılında Kayseri Kültür Derneği adına harekete geçen Alim Gerçel’in gayretleri ile yeniden hayat bulur. 25. Sayıdan sonra Av.Nevzat Türkten’in sahibi olduğu Erciyes Dergisi bugün Anadolu’da yayınlanan en uzun ömürlü dergi olma hüviyetini sürdürmektedir.
Kayseri’de Erciyes adını taşıyan gazeteler, hep devam etmiştir. Erciyes Postası (1947-1960 arası), Erciyes (1951), Erciyes Telgraf (1955-1960)… Farklı şahısların çıkardıkları yayınlarda Erciyes adının hep kullanıldığına şahit olmaktayız.
İlk Türk Gazetesi olan Erciyes’in yayın hayatına başlamasının 100. Yılında Kayseri’de önemli etkinlikler yapılmasını arzu etmekteyim. Paneller, konferanslar, araştırma kitapları, broşürler, sergiler olabilir diye düşünüyorum.
İlk Türk Gazetesi Erciyes’i yayınlanmasına vesile olan Vali Muammer Bey’i, Yunus Bekir’i, Ahmet Hilmi Kalaç’ı ve emeği geçen herkesi rahmetle ve minnetle yad ediyorum.
S.Burhanettin AKBAŞ

Yorumlar