Bu soru günün birinde sorulacaktı ve nihayet soruldu.
-Herkes Yemliha adının orijinal bir isim olduğunu bildiği halde neden barajın adını Yemliha değil de Yamula koydular?
Yamula halk söyleyişidir:
-Yamula Patlıcanı çıkmış, denir mesela.
Yamula adının Yemliha’dan bozma olduğunu bilmeyen yok gibidir. Nitekim aslen Yemlihalı olan Türkiye Yazarlar Birliği Kayseri Şube Başkanı Ahmet İlhan Bey, geçen gün yazdığı bir yazıda Yamula adına karşı çıkıyor ve: “ Ne yer olarak, ne kültürel olarak bu coğrafyayla ilişkilendirilemeyecek bir isim yaygınlaştırılmaktadır.
Acaba bu yanlıştan dönülemez mi? Baraja bu ismi verenler, isim değişikliği yoluna gidemez mi? Ben bunun imkânsız olabileceğini düşünemiyorum. Nihayetinde insanların verdikleri bir isim. Niçin yine insanlarca değiştirilemesin.” Diyor.
Biz öncelikle şu işi halledelim:
YEMLİHA ADI NEREDEN GELİYOR?
Yemliha, halk arasında yedi uyurlar olarak bilinen ashab-ı kehf (mağara arkadaşları) ‘ den birisidir. Rivayete göre zalim hükümdarın elinden kaçan yedi genç yeni gelecek peygamberi bulma ümidiyle yola çıkarlar ancak hükümdar ve askerleri onları kovalamaktadır. Bunun üzerine bir mağaraya sığınırlar ve farkında olmadan üç yüz dokuz yıl uyurlar.
İslam Tarihinin bu önemli kıssası Kur’an-ı Kerim’de Sure-i Kehf’te dile getirilir ve bugün halk arasında anlatılan Yedi Uyurlar Kıssası’nın Kur’an-ı Kerim’den kaynağını aldığını açıkça görürüz:
(Sûre-i Kehf, âyet 17-18)
Meâl’i: “Ve güneşi görürsün ki, doğduğu zaman onların mağaralarının sağ tarafına meyleder ve gurup ettiği vakit de onların sol taraflarına dönüverir ve onlar ondan bir geniş orta yerdedirler. Bu Allah’ın ayetlerindendir. Allah kime hidayet ederse o hidayet bulmuş olur ve kimi de idlâl (hidayetten mahrum) ederse artık onun için bir irşat edici, yardımcı bulamazsın.
Ve onları uyanıklar sanırsın, halbuki, onlar uykudadırlar ve onları sağ taraflarına ve sol taraflarına çeviririz ve köpekleri de iki kolunu kapı tarafına uzatmış bir haldedir. Eğer onların bu hallerine muttali olsa idin elbette onlardan döner firar ederdin ve onlardan korku ile dolardın.”
İşte Yemliha ismi de kaynağını bu kıssadan alır. Yedi uyurların isimleri Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernuş, Debernuş, Şâzenuş idi. Yedinicisi ayet-i kerimede de açıklandığı gibi bir çobanın köpeği idi. (Kıtmir)
Bizim bölgemize Kızılırmak Vadisine yerleşen Yemliha-i İslamlu diye bir Yörük obası vardır. Bugünkü Yemliha Kasabasının adı bu Yörük obasından gelir. Yemliha’nın adının yanında İslamlu adının geçmesinin sebebi şudur: 15. ve 16. yüzyıl kayıtlarında Kayseri’nin bu bölgesinde İslamlu adında bir nahiye vardır. Bu nahiye bugünkü Yemliha kasabasını ve Himmetdede ve civarını içine alıyordu. Kayseri’nin Ankara istikametindeki bu bölgede Yörük/Türkmen oymakları yerleşik hayata geçmiş ve İslamlu adında bir nahiye oluşturmuşlardı. Bu Yörüklerin bu adı almalarının bir sebebi de Karamanoğlu Beylerinden İslam Bey’den geldiği ifade edilir. Lakin, bu Türkmen oymaklarının geliş yolu büyük ölçüde Halep, Urfa ve Maraş üzeridir.
Ben de bir yazımda Kayseri’nin bu bölgesinde hâlen bir ilçe bulunmadığına dikkat çekerek Himmetdede ve Yemliha’nın merkez kabul edileceği bir İslamlu İlçesinin kurulabileceğini söylemiştim.
Osmanlı bu yüzyıllarda bir köyü veya kasabayı tek başına merkez alarak kazaları kurmuyordu. Bölge adıyla kazalar oluşturuyordu. Mesela Ali Dağı ilçesi, Erciyes Dağı İlçesi, Sahra Kazası, Koramaz Kazası, Irmak Kenarı Kazası gibi… Durum böyle olunca İslamlu da bir yerleşim yerinin adı değil, bu bölgedeki tüm yerleşim yerlerinin adıydı. Bölgede şu anda iki kasaba ve birçok da köy var. Hepsine verilen ortak ad ise İslamlu’dur.
İslam Tarihinin bu önemli kıssası Kur’an-ı Kerim’de Sure-i Kehf’te dile getirilir ve bugün halk arasında anlatılan Yedi Uyurlar Kıssası’nın Kur’an-ı Kerim’den kaynağını aldığını açıkça görürüz:
(Sûre-i Kehf, âyet 17-18)
Meâl’i: “Ve güneşi görürsün ki, doğduğu zaman onların mağaralarının sağ tarafına meyleder ve gurup ettiği vakit de onların sol taraflarına dönüverir ve onlar ondan bir geniş orta yerdedirler. Bu Allah’ın ayetlerindendir. Allah kime hidayet ederse o hidayet bulmuş olur ve kimi de idlâl (hidayetten mahrum) ederse artık onun için bir irşat edici, yardımcı bulamazsın.
Ve onları uyanıklar sanırsın, halbuki, onlar uykudadırlar ve onları sağ taraflarına ve sol taraflarına çeviririz ve köpekleri de iki kolunu kapı tarafına uzatmış bir haldedir. Eğer onların bu hallerine muttali olsa idin elbette onlardan döner firar ederdin ve onlardan korku ile dolardın.”
İşte Yemliha ismi de kaynağını bu kıssadan alır. Yedi uyurların isimleri Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernuş, Debernuş, Şâzenuş idi. Yedinicisi ayet-i kerimede de açıklandığı gibi bir çobanın köpeği idi. (Kıtmir)
Bizim bölgemize Kızılırmak Vadisine yerleşen Yemliha-i İslamlu diye bir Yörük obası vardır. Bugünkü Yemliha Kasabasının adı bu Yörük obasından gelir. Yemliha’nın adının yanında İslamlu adının geçmesinin sebebi şudur: 15. ve 16. yüzyıl kayıtlarında Kayseri’nin bu bölgesinde İslamlu adında bir nahiye vardır. Bu nahiye bugünkü Yemliha kasabasını ve Himmetdede ve civarını içine alıyordu. Kayseri’nin Ankara istikametindeki bu bölgede Yörük/Türkmen oymakları yerleşik hayata geçmiş ve İslamlu adında bir nahiye oluşturmuşlardı. Bu Yörüklerin bu adı almalarının bir sebebi de Karamanoğlu Beylerinden İslam Bey’den geldiği ifade edilir. Lakin, bu Türkmen oymaklarının geliş yolu büyük ölçüde Halep, Urfa ve Maraş üzeridir.
Ben de bir yazımda Kayseri’nin bu bölgesinde hâlen bir ilçe bulunmadığına dikkat çekerek Himmetdede ve Yemliha’nın merkez kabul edileceği bir İslamlu İlçesinin kurulabileceğini söylemiştim.
Osmanlı bu yüzyıllarda bir köyü veya kasabayı tek başına merkez alarak kazaları kurmuyordu. Bölge adıyla kazalar oluşturuyordu. Mesela Ali Dağı ilçesi, Erciyes Dağı İlçesi, Sahra Kazası, Koramaz Kazası, Irmak Kenarı Kazası gibi… Durum böyle olunca İslamlu da bir yerleşim yerinin adı değil, bu bölgedeki tüm yerleşim yerlerinin adıydı. Bölgede şu anda iki kasaba ve birçok da köy var. Hepsine verilen ortak ad ise İslamlu’dur.
Şimdi tekrar başa dönecek olursak, Yamula Barajının adıyla birlikte bu tarihi Yemliha adı Yamula’ya dönüşmüş oldu. Türkçedeki yamulmak fiilini hatırlatan bu ismin Yemliha gibi zarif ve ince değil. Tarihi köklerini de kaybediyor adeta.
Ben Yemliha adını sonuna kadar destekliyorum. Keşke imkan olsa da barajın adı da çok geç olmadan Yemliha Barajı şekline getiriliverse.
Yorumlar